Դարեհ Դբողոսյանի բլոգ Just another Edublogs site 

Գրի՛ր վարժությունները։

1. Զննի՛ր տրված բառաշարքերը և փորձի՛ր պարզել, թե նշված թվականներից որո՞նք կից (միասին) գրություն ունեն, և որո՞նք՝ հարադիր (աոանձին):

Ա. Տասնյոթ, քսաներեք, երեսունմեկ, քառասունվեց, հիսունչորս, վաթսունինը, յոթանասունհինգ, ութսուներկու, իննսունինը:

Բ. Հարյուր մեկ, երկու հարյուր քսանվեց, հինգ հազար վեց հարյուր երեսունյոթ, չորս միլիարդ ինը միլիոն յոթ հարյուր հազար վեց հարյուր յոթանասունյոթ և այլն:

2․ Տրված թվականները գրի՛ր բառերով:

65, 48, 107, 93, 6087, 4321, 786

3. Պարզի՛ր, թե ինչպե՞ս է գրվում ինը:

— Ինն անգամ վաթսո՞ւն,- կրկնեց նա:

Ինը տարի է՝ ընկերություն ենք անում:

Ինը քսանից տասնմեկով է փոքր:

Երկուսին գումարած ութ՝ ինը կլինի՞:

Ինն ես ասում, բայց երկուսին գումարած ութ՝ տասը կլինի:

Ինն ինչի՞ց է մեծ:

Իննսուն տարի՞ է տևել այդ պատերազմը, թե՞ հարյուր:

Տատս իննսունմեկ տարեկան է:

4. Գրի՛ր, թե ինչ պարզեցիր իննի գրության մասին։

Հին ժամանակ մի ագահ որսորդ է լինում։

Էդ որսորդը շատ քարայծեր ու ոչխարհներ է սպանում, բայց աչքը չի կշտանում։ Մի օր էլ կնոջն ասում է․

-Ես դրանց կենդանի պիտի բռնեմ։

Ասում է, հրացանն առնում է սար է բարձրանում, մի շատ խոշոր արու այծ է սպանում։ Տիկ է հանում էդ այծին, մտնում մորթու մեջ, ահագին եղջյուրներն էլ ամրացնում իր գլխին ու այդպես գնում լեռան ծերպերը, ուր քարայծերն էին թաքնվում։

Ժայռի տակով նա զգուշությամբ մոտենում է այծերի հոտին, էն մտքով, որ նրանց խաբի ու կենդանի-կենդանի բռնի։

Էդտեղ մի որսորդ դարան մտած՝ որսի է սպասելիս լինում։ Էդ որսորդը տեսնում է մի ահագին քարայծ կամաց-կամաց գնում է դեպի մառախուղի մեջ հազիվ երևացող հոտը։ Հրացանը մեկնում է, որ կրակի, մեկ էլ մտածում է․ «Շատ է մեծ, վայ թե մի գնդակով չընկնի»։

Իր հին հրացանի փողից մի մեծ կլոր գնդակ էլ է ներս գցում, շամփուրով ամրացնում և զույգ գնդակներն էլ արձակում է քարայծի վրա։ Կրակելուն պես մի մարդկային ճիչ է լսում։ Վազում տեսնում է, որ իր սպանածը մարդ է՝ այծի մորթու մեջ․․․

-Այ մարդ, ինձ ինչի՞ տակ գցեցիր,- գոչում է որսորդը սարսափած։

Այդտեղ այծի մորթով մարդը պատմում է իր ագահության ու խորամանկության մասին և հոգին փչում է։

Որսորդը նրան թաղում է, գերեզմանին մի տափակ քար է գցում ու վրան փորագրում հետևյալ խրատական ու իմաստալից խոսքը։

«Ով իր մորթին փոխի՝ զույգ գնդակի կպատահի»։

Մի գարնան առավոտ մի ախքատ մարդ արդնացավ և նա աղաչեց որ մի օր հարստանանա։ Նա գնաց աշխատանքի նա առանց հասկանալու ճանհապարին հանդիպեց թագավորին ախքատի շորերով նա օգնեց թագավորին և գնաց իր գործին թագավորը գնաց պալատ և հրամայում իր նազիր վեզիրին որ գնան այդ մարդուն գտնեն բերեն իր մոտ։ Նազիր վեզիրիրը գնացին նրան գտան բերեցին թագավորի մոտ բերեցին։ Թագավորը հարցրեց․

-Արդյոք հիշում էս այս առավոտ մի մարդու օգնեցիր։

-Այո,-պատասխանեց ախքատը։

-Դե դա ես էի։ Ինչ կուզես որպես շնհորակալություն։

-Ես պարզապես մի գործ կուզեի պալատում։

1. Կարդա՛ տեքստը, լրացրո՛ւ բաց թողած տառերը:

Վաղուց, շատ վաղուց մի մարդ էր ապրում: Նա աշխարհի ամենաբարի մարդն էր: Հենց լույսը բացվում էր, վերցնում էր իր սրինգն ու շրջում գյուղից գյուղ, քաղաքից քաղաք: Նա իր սրինգի քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր  վշտացածներին, բժշկում հիվանդներին: Երբ լսում էին նրա նվագը, թշնամիները հաշտվում էին, խոսում սիրո և եղբայրության մասին:
Մի անգամ ուշ գիշերով մարդը տուն էր վերադառնում անտառի միջով: Հանկարծ շատ մոտիկից լսվեց գայլերի ոռնոցը, մի քիչ հետո խավարի մեջ պսպղացին նրանց աչքերը: Մարդը մի պահ քարացավ, բայց իսկույն սթափվեց, ձեռքն առավ սրինգն ու սկսեց նվագել: Հնչեց կախարդական մեղեդին, և գայլերը նստեցին գետնին, գլուխները դրեցին առջևի թաթերի վրա ու կարծես քարացան:

2. Բնութագրի՛ր այս պատմության մարդուն՝ պատմելով նրա կատարած գործերի մասին: Նա շատ բարի էր նա իր սրինգով այնպես էր նվագում որ նույնիսկ գայլերն էն սիրում

3. Մարդն ինչպե՞ս փրկվեց գայլերից:Նա նվագեց մի շատ սիրուն մեղեդի իր սրինգով

4. Վերնագրի՛ր տեքստը:սչինգավոր մարդը

5. Կազմի՛ր նոր բառեր  աշխարհ, ճանապարհ բառերով:աշխարհագրություն աշխարամաս, ճանապարհորդ

6. Դո՛ւրս գրիր ընդգծված բառերը՝ դիմացը գրելով, թե յուրաքանչյուրն ինչ խոսքի մաս է:

ամենաբարի -ածական

սրինգն -գոյական

Նա -դերանուն

կախարդական-ածական

սթափվեց-բայ

անտառի-գայական

մխիթարում էր-բայ

քախցր-ածական

7. Համառոտի՛ր նախադասությունը՝
Նա իր սրինգի քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր վշտացածներին:

Նա մխիթարում էր

8. Գտիր տրված նախադասության ենթական և ստորոգյալը՝

Մի անգամ ուշ գիշերով մարդը տուն էր վերադառնում անտառի միջով:

4. Հետևյալ բառերի հոմանիշները գրի՛ր՝ մխիթարել, պսպղալ, թշնամի:

թշնամիՈսոխ, հակառակորդ, ախոյան. ընդդիմակից, ընդդիմադիր, ընդդիմամարտ,

պսպղալՓայլել, փայլփլել, ցոլալ, շողալ, շողշողալ, ճառագայթել, ճաճսնչել, փայլկտալ, փողփողել,

մխիթարելՍփոփել, ամոքել, փոփոգել, փարա վազել, խշխթել, կաթամուտ տայ, սրտի փուշը հանել: Հուսադրել, հորդորել, խրախուսել, քաջալերել, ոլմեկել , հույս տալ, ումեկս տալ, ումիկ տալ:

5. Տրված թվերը գրի՛ր բառերով՝ 2099, 37, 45, 766, 84:

երկու հազար ինիսունինը երեսունյոթ քառասունհինգ յոթ հարյուր վաթսունվեց ութսունչորս

Դասարանական աշխատանք

Գոյականի տեսակները

• շնչավոր և անշունչ գոյականներ
• անձ ցույց տվող և իր ցույց տվող գոյականներ
• հատուկ  և հասարակ գոյականներ
• նյութական և վերացական գոյականներ

Գրի՛ր վարժությունները։

1. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի´ր՝ ուշադրություն դարձնելով դրանց սկզբնատառերի գրությանը: Ո՞ր գոյականներն են հասարակ և որո՞նք՝ հատուկ:

Ա. Հայր, տղամարդ, տղա, ուսուցիչ, վարիչ, վարչապետ, անգլիացի, պարսիկ, կին, տատ, իտալուհի, բժշկուհի,քար, վարդ, երկաթ, առյուծ, արջ: Հասարակ

Բ. Նաիրա, Արմեն Տիգրանյան, Տիգրան Մեծ, Չալանկ, Մարան, Աֆրիկա (մայր ցամաք), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ (պետություն), Սևան, Արաքս, Նիագարա (ջրվեժ): հատուկ

2․ 1-ին վարժության միջից դուրս գրիր 5 անձ ցույց տվող, 5 իր ցույց տվող գոյականներ։ Տիգրան Արաքս Նաիրա Արմեն տիգրանյան

վարդ քար երկաթ

3. Կետերի փոխարեն պահանջվող մեծատառը կամ փոքրատառը գրի´ր:

Նրա պապը Սասունցի էր ու շատ էր պատմում սասունցիների մասին; Ուզում էր նմանվել Սասունցի Դավթին: էպոսի վերջին հերոսը փոքր Մհերն է: Գրքի հերոսը մի փոքր տղա է: «Սասունցի Դավիթ» էպոսում հիշատակվում է .ղնձե քաղաքը: Գտածը .ղնձե մատանի էր: Կիրակոս .անձակեցու պատմության մեջ հանդիպում է .ղնձահանք կոչվող վանքը: Ես վստահ եմ, որ .անձասար լեռը դեռ կարդարացնի իր հպարտ անունը: Ինչե՜ր ասես չկային՝ ոսկե անոթներ ու արձանիկներ, թանկարժեք զարդեր. դա մի իսկական .անձասար էր: Պետրոս .ռաջինը հովանավորում էր գիտությունն ու արվեստը: Պետրոսն .ռաջինը հասավ կայանին: Ալեքսանդր .ակեդոնացին գիտեր ամեն մի իրավիճակից դուրս գալու ձևը:

4. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի՛ր և լրացրո՛ւ տրված նախադասությունը:

Ա. Երեխա, գրող, նավաստի, գերմանաց, խոհարարուհի, Արտակ, հայ, մարզիկ, նախագահ, նախարար:

Բ. Ծով, ձուկ, երկաթ, պայուսակ, այծ, փիղ. տուփ, խնձոր, սառույց, շուն, կատու, գրիչ, սեղան: Գոյականները բաժանվում են երկու խմբի՝ …. և ….:

5. Նախադասությունը լրացրո՛ւ տրված հարցին պատասխանող գոյականներով:

… (ի՞նչը) մռմռում էր. երևի նեղացրել էին:

… (ո՞վ) նվնվում էր. երևի նեղացրել էին:

… (ո՞վ) ցատկեց ցանկապատից դուրս:

… (ի՞նչը) ցատկեց ցանկապատից ղուրս:

… (ինչը) ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

… (ո՞վ) ճանկռել է տատիկի ձեռքը

Նախագծի մասնակիցները. 5-րդ դասարանցիներ

Ժամանակահատվածը՝ ապրիլ, մայիս

Նախագծի նպատակը՝  

• ծանոթանաել և ճանաչել ՀՀ մարզերը, մազերի քաղաքները, գյուղերը, մարզերի տեսարժան վայրերը
• իրականացնել հետազոտական աշխատանք
• ձևավորել թիմային աշխատանքի հմտությունը

Նախագծի ընթացքը՝
Նախագծի ընթացքում սովորողների հետ իրականացնում ենք հետազոտական աշխատանք, համացանցի օգնությամբ ծանոթանում և ուսումնասիրում ենք ՀՀ մարզերը՝ տարածք, բնակչություն, բուսական և կենդանական աշխարհ, քաղաքներ, գետեր, լճեր, տեսարժան վայրեր և այլն:

Վիճակահանությամբ ձևավորվելու ենք 2 հոգանոց թիմեր։ Յուրաքանչյուր թիմ վաճակահանությամբ ընտրելու է որևէ մարզ և դրա շուրջ իրականացնելու հետազոտական աշխատանք։ Այնուհետև՝ կուսումնասիրեն, տեղեկություններ կհավաքեն մարզի, նրա տեսարժան վայրերի մասին, կստեղծեն սահիկաշար տվյալ մարզի վերաբերյալ, կներկայացնեն ընկերներին։

Նախագծի ավարտից հետո կունենանա ուսումնական ճամփորդություն։

Շատ ուշադիր կարդա՛, վերհիշի՛ր՝

Ածական, ածականի տեսակներ, թվական, թվականի տեսակներ։

Կարդալուց-վերհիշելուց հետո կատարի՛ր հետևյալ վարժությունները ։

217. Տրված գոյականներին ածանցներ ավելացրո՛ւ, որ ածականներ դառնան:

անՍիրտ, անվախ, անքար, մայրական, երկնային, արևյին, փայտե, լեռ(ն)յին, փողոցային, երկաթյա, օդաին, ծաղկային, եղբայր, ոսկեզոծ, արծաթազոծ, ծովային, ամերիկական, ֆրանսիական, գերմանիաական:

224. Տրված խմբերի բառերի տարբերությունը բացատրի՛ր: Ինչո՞ւ են դրանք անվանում ածականի համեմատության աստիճաններ:

Ա. Քաղցր, աղի, կծու, դառը, մեծ, երկար, բարձր: Դրական

Բ. Ավելի քաղցր, ավելի աղի, ավելի կծու, ավելի դառը, ավելի մեծ, ավելի երկար, ավելի բարձր: բաղդատական

Գ. Ամենից քաղցր, ամենից աղի, ամենից կծու, ամենից դառը, ամենից մեծ, ամենից երկար, ամենից բարձր: գերադրական

225. Տրված բառերի (գերադրական աստիճանի ածականների) հոմանիշ ձևերը գրի՛ր:

Օրինակ՝

ամենից լավ — ամենալավ, լավագույն ամենամեծ — ամենից մեծ, մեծագույն փոքրագույն- ամենափոքր, ամենից փոքր

Ամենավատ-վատագույն, ամենից վատ, գեղեցկագույն ամենագեղեցիկ , բարձրագույն, ամենաազնիվ ամենից ազնիվ, ամենից հզոր- ամենահզոր, ամենից ահեղ ամենաահեղ, համեստագույն ամենա համեստ, ամենահին ամենից հին, ամենից ծանր ամենածանր, ամենալուրջ ամենից լուրջ, ամենից խոշոր ամենախոշոր:

228. Տրված բառակապակցություններից ամեն մեկի իմաստն արտահայտի՛ր մեկ բառով: Ի՞նչ է ցույց տալիս -սուն ածանցը:

Երեք տասնյակ – երեսուն, չորս տասնյակ քառասուն հինգ տասնյակ հիսուն վեց տասնյակ վաթսուն, յոթ տասնյակ յոթանասուն, ութ տասնյակ ութսուն, ինը տասնյակ ինիսուն:

229. Զննի՛ր տրված բառաշարքերը և փորձի՛ր պարզել, թե բաղադրյալ թվականներից որո՞նք կից (միասին) գրություն ունեն, և որո՞նք՝ հարադիր (աոանձին):

Ա. Տասնյոթ, քսաներեք, երեսունմեկ, քառասունվեց, հիսունչորս, վաթսունինը, յոթանասունհինգ, ութսուներկու, իննսունինը: Բ. Հարյուր մեկ, երկու հարյուր քսանվեց, հինգ հազար վեց հարյուր երեսունյոթ, չորս միլիարդ ինը միլիոն յոթ հարյուր հազար վեց հարյուր յոթանասունյոթ և այլն:

230. Տրված թվականները գրի՛ր բառերով:

65 վաթսունհինգ, 48 քառասուն, 107 հարյուր յոթ, 93 ինիսուներրեք, 6087 վեց հազար ութսունյոթ, 4321 չորս հազար երրեք հարյու քսանմեկ, 786 յոթ հարյուր ութսունվեց

1. Բառերից անջատի´ր նախածանցները:

Վեր-հանել, դժ-բախտ, ան-հնար, չ-կամ, չ-գալ, դժ-գոհ, ան-հեռատես, արտա-բյուջե, ներ-մուծել:

2. Պարզ բառերին ածանցներ կամ արմատներ ավելացրո´ւ և ստացի´ր բաղադրյալ(բարդ և ածանցավոր) բառեր:

Շուն-շնաձուկ, գինի- գինետուն բույս-բուսակեր հույս-անհույս լույս-լուսավոր տարի-տարեկան օր -օրընդմեջ

3. Բառերը բաժանի´ր արմատների, ածանցների: Չմոռանա´ս հոդակապը:

Օրինակ՝ մարդակեր -մարդ+ա+կեր

Դաս+ա+ցուցակ, չ+տես, մարդ+ա+կեր, յուղ+ոտ, հաց+աման, աման+եղեն, լույս+ավոր, լույս+ա+մուտ, ան+տեսանելի, խոշոր+ա+ցույց, ցույց+ա+մատ, դուռն+ակ, լավ+ություն, ան+հոգնել, դժ+գոհ, քար+ոտ, պարսիկ+ուհի, հայ+ուհի, Վր+աստան:

4․ Ա խմբի բառերին միացրո´ւ Բ խմբի ածանցները և ստացի´ր նոր բառեր:

Ա. խմոր, հայ, հնդիկ, հաշտ, գոհ, գարուն

Բ. Եղեն, ան(նախածանց), դժ(նախածանց), ային, ստան, ուհի

խմորեղեն,հայուհի, Հնդկաստան, դժգոհ, գարնանային, անհաշտ

5․ Բառերը բաժանի՛ր երեք խմբի՝ գոյականների, ածականների և բայերի:

Աշխատում է, աշխատանք, հիշողություն, մազեր, բարեսիրտ, գեղեցիկ, գեղեցկություն, մեղմ, խոսել, գրիչ, խոսք, ազնիվ, վազեց, վազք, սեղան, ուսուցիչ, Երևան, անտառ, կխոսեմ, գոռում էին, մեծացավ, վերադառնալ, դյութական, Աշխեն, տնտեսուհի, հաճելի, անսիրտ

գոյական-աշխատանք, հիշողություն, մազեր, գեղեցկություն, գրիչ, խոսք, վազք, սեղան, ուսուցիչ Երևան , անտառ ,Աշխեն , տնտեսուհի

ածական-բարեսիրտ, գեղեցիմ, մեղմ, ազնիվ, հաճելի, անսիրտ

բայ -աշխատում է, խոսել, վազեց, կխոսեմ, գոռում էին, մեծացավ , վերադառնալ